Asitiáu nel corazón del Camín Primitivu, el conceyu de Salas guarda un pervalible legáu históricu, artísticu y natural que sorpriende al viaxeru. Dende'l so conxuntu monumental y el monesteriu de Corniana hasta los palacetes indianos o la ruta del Salmón, esti requexín del occidente asturianu ufierta planes pa tolos gustos. A too ello súmense eventos como la so animada feria medieval o la tradicional feria del quesu, qu'enllenen de vida les sos cais y celebren lo meyor de la so cultura. Ideal pa combinar patrimoniu, naturaleza y tradición nuna sola escapada.
Conxuntu Históricu Monumental de la Villa de Salas
Considerada por escelencia la villa medieval asturiana, Salas ye un pueblu qu'entá caltien el so encantu feudal, y ye que los sos oríxenes remóntense al sieglu XII. Tien especial relevancia por cuenta de ser un puntu de camín nel Camín de Santiago primitivu, con orixe n'Uviéu y el más antiguu de toos. Pasiar pel so cascu históricu ye como recular nel tiempu, una y bones les edificaciones d'antaño perduraron hasta'l día de güei. Foi declarada Bien d'Interés Cultural en 1994 por allugar cuatro Monumentos Nacionales que t'encamentamos visitar:
Palaciu y Torre de los Valdés: El palaciu ye del sieglu XVI y ye l'actual sede de la oficina de turismu, hotel y sala d'esposiciones. Ta xuníu a la torre pol simbólicu arcu de mediu puntu que representa a Salas. La torre ye anterior, foi construyida nel sieglu XIV y dábase-y l'usu de cárcel. Nel so interior hai cuartones, una escalera de caracol estrecha con pasos descomanaos al puru estilu medieval y una azotea almenada a la que merez la pena xubir pa ver les vistes de tol pueblu. Nel so interior tamién ta'l Muséu Prerrománicu de San Martín que guarda pervalibles llábanes y decoración del prerrománicu asturianu del sieglu X. La entrada ye gratuita.
Colexata de Santa María la Mayor: Ye un templu góticu-renacentista mandada edificar a mediaos del sieglu XVI pol arzobispu don Fernando de Valdés. Nel so interior puede contemplase el monumental mausoléu de Fernando Valdés Salas, de Pompeyo Leoni, y retablos barrocos.
Iglesia de San Martín: A 1 kilómetro de Salas está ubicada esta primitiva iglesia construida entre los siglos VIII y IX, aunque fue completamente redificada en el S. XV y sufrió algunas remodelaciones los siglos XVII y XVIII. Tiene una sola nave con cubierta de madera y acceso por una puerta gótica con arco ojival. En su interior destaca un retablo rococó dedicado a San Martín.
Texu de San Martín: Ta nel cementeriu de la ilesia. Mide 16 metros d'altor y el so tueru tien un perímetru de 6 metros y mediu d'anchu. Atribúyese-y un calter máxicu y ancestral, venceyáu a rituales celtes y usos guerreros. Entá güei ye común ver ermites cristianes al pie de texos centenarios, reflexu d'esi simbólicu heriedu paganu.
Santuariu de la Virxe del Visu
A 5 kilómetros de la villa de Salas, nel cumal del monte Visu a aprosimao 600 m d'altitú ta esti templu d'oríxenes tradicionales desconocíos pero documentaos dende principios del sieglu XVII. Dende onde ta asitiáu pueden esfrutase de vistes panorámiques del valle del Nonaya, el Cordal Cantábricu ya inclusive el mar en díes estenos. Cuenta con una amplia escampada arrodiada de carbayos centenarios y cruces sobre la roca, nuna redolada de gran guapura natural.
El santuariu ta dedicáu a la patrona del conceyu de Salas, la Virxe del Viso a la cual atribúyense-y favores milagrosos hestóricos, como agües tres rogativas mientres seques, salvación en batalles o en viaxes peligrosos dende América.
Xuntu al santuariu hai un área recreativa bien equipada pa descansu y actividaes familiares. El santuariu ye tamién puntu habitual de parada de cicloturistes y caminantes atraíos poles vistes, el paisaxe y la tranquilidá del llugar
Monesteriu de San Salvador de Corniana
A 9 kilómetros de Salas ta la localidá de Corniana, onde puede visitase'l Monesteriu de San Salvador de nin más nin menos 1000 años d'antigüedá. Foi fundáu en 1024 pola infanta Cristina, fía del rei de Llión Bermundo II . Tien una torre y ye d'orixe románicu, pero nel sieglu XVII remocicóse la so fachada y de magar entós tien el so aspectu barrocu actual, anque entá se caltienen elementos románicos orixinales, como la emblemática puerta de la Osa.
Tres esta puerta hai una hestoria, y ye que cunta la lleenda que la infanta Cristina perdióse de neña nel monte y foi dada de mamar por una osa. N'agradecimientu, mandó alzar un relieve de piedra al pie de la puerta con esa escena.
En 1931 foi declaráu Monumentu Nacional y Bien d'Interés Cultural. Tres décades d'abandonu y deterioru, n'años recién recibió restauraciones importantes y celebra el so milenariu en 2024. Dende la so fundación foi un importante abellugu pa pelegrinos del Camín Primitivu, con hospital y agospiamientu: güei dispon d'un albergue municipal dientro del recintu.
Ruta del Salmón
Dende Corniana precisamente empieza esta ruta llinial que lleva hasta Llaniu. Ye perfecta pa families yá que la so dificultá ye baxa, va per caminos pavimentaos y el desnivel ye mínimu. Tien un llargor de 23 kilómetros d'ida y vuelta si se torna pel mesmu camín, duración averada de 5 hores.
Va a la izquierda del ríu Narcea y percuerre zones declaraes cotos salmoneros de relevancia nacional. En primavera sorpriende la vexetación florida: llimonales, naranxales y vexetación de ribera. Mientres tol añu esfrutase del paisaxe agrícola de la vega del Narcea: zones con cultivos de fabes, maíz, pataques, güertos familiares, mesmo qu'antigües construcciones rurales como paneres, horros y secaderos de tabacu en ciertos llugares.
La Pequeña Habana: Malleza y Mallecina
Conocíes popularmente como la Pequeña Habana, les aldegues de Malleza y Mallecina destaquen pol so impresionante conxuntu de cases d'indianos, reflexu del pasáu emigrante de la zona. Estes construcciones, de gran valor arquitectónicu y simbólicu, remembren la dómina dorada na que munchos asturianos tornaron d'América con fortuna, dexando la so buelga en forma de palacetes coloríos, xardinos exóticos y una arquitectura singular que güei convierte a esti requexu de Salas nun auténticu muséu al aire llibre.
