La montera picona ye un sombreru tradicional asturianu que los sos orixen se remonten a la Edá Media. Fecha de llana de un color escuru que cubre la cabeza de los homes y del que sobresal un picu (nala semirríxida) que s'usaba pa tapar la cara en casu de munchu fríu o agua, llegando al otru estremu de la montera onde se suxetaba.
La montera picona puede describise como un casquete o una gorra de cueru o de tela qu'usaben los homes o llabradores col traxe tradicional asturianu. Ye unu de los elementos más característicos del traxe tradicional asturianu masculín.
Partes de la montera
Estrémase en cuatro partes; la parte que cubre la cabeza llámase casquete, ta la nala (“ales” o “nales”), reborde y forru. Nel llau izquierdu ta la nala que tien forma de triángulu equilláteru y la so función yera l'abrigar la cabeza. El reborde ta nel llau opuestu a la nala, el forru sirve d'armazón de la montera pa que'l sombreru nun tenga la consistencia necesaria y toles sos pieces calténganse argutes.
Coses chocantes
- El Quixote con montera picona
El famosu fidalgu foi retratáu pol pintor xixonés, Evaristo Valle, nel añu 1948 con un sombreru que puede recordanos a la montera picona pol so acabáu en punta.
- La montera picona puede colocase de distintes formes ya indicaba l'estáu civil del home
La montera podía asitiase de distintes formes y caúna d'elles indicaba l'estáu civil del home. Si la nala taba recta significaba que taba casáu; si taba terciada taba disponible; y si tenía prendíos dos anfileres de cabeza colorada nel cantu significaba que taba namoráu y yera correspondíu.
- La montera picona nun podía quitase nin dientro de la ilesia
Unu de los protocolos qu'había d'antiguo yera'l fechu d'entrar nos templos relixosos ensin descubrise la cabeza. Nel añu 1719 nel Sínodu d'Uviéu l'obispu Agustín González Pisador obligó a los asturianos a descubrise nel templu a partir del añu 1786.
El gaiteru yera l'únicu que podría permanecer dientro de la ilesia cola cabeza cubierta.
- Les muyeres tamién llevaben montera picona
Nel añu 1889 rexístrase que delles vecines de los conceyos de Ponga y Amieva llevaríen montera picona. Tamién yera habitual que les vilbes llevaren puesta la montera picona del so home. Llevar la montera picona sería daqué qu'abandonaríen les muyeres de forma temprana.
- A vegaes acompañábase d'un pañuelu
El pañuelu poníase nos acontecimientos de gala, y poníase cola montera, pero esti usu nun yera tan xeneralizao. El pañuelu tapaba tola cabeza y arreyábase tanto tras como a un llau. Esisten dos tipos de pañuelos: de cuadros blancos y azules, denomináu como'l pañuelu de yerbes; y l'estampáu, conocíu como'l pañuelu pintón.
- La variación de la montera picona: el sombreru vaqueiru
El sombreru Vaqueiru, tamién conocíu como de Pelegrín. Los vaqueiros d'alzada taben nuna zona específica d'Asturies, los conceyos del occidente d'Asturies, dende la franxa costera hasta la llende cola provincia de Llión.
- Podría facese de dellos materiales
Solía ser bayeta o muletón. Los texíos usaos pal so confección yeren bien variaos. El casquete solía facese con un pañu gruesu de color pardu, y cuando se trataba d'una montera de fiesta emplegaba'l terciopelu. La nala de la montera decorábase con flores o una pluma.
Montera de terciopelo
Ya la lleves acabada,
Por dir de nueche al molín
Y volver pela mañana
Montera de fieltru azul
Tráila Antón de Pericón,
La llocura nun tien cura
¡válgame Dios que razón!